روزنامه قانون
1397/02/29
مردی برای فصل های سخت ایران
سال 96راشاید بتوان سال مصدق نام نهاد.ماه های پایانی سال تاحدودي به روزهای مصدق تبدیل شد. از همان زمان که شورای شهر جدید تهران بر سر کار آمد، وعده نام‌گذاری خیابانی به نام مصدق را داد و حتی ماجرا به رای گیری از شهروندان در شبکه مجازی نیز کشیده شد. هر چند درنهایت بالاترین رای متعلق به خیابان کارگرشمالی بود که همواره به نام امیرآباد خوانده می شود اما پروپاگاندای عجیب مخالفان موضوع، ناگهان نام خیابان نفت را به مصدق تبدیل کرد.خیابانی در منطقه میرداماد که مدت هاست به نام نفت خوانده میشود و شرکت‌های نفتی بزرگی چون پتروپارس در آن واقع شده است ، در سالروز مرگ مصدق در تبعید، تابلوهایش تغییر کرد و به نام دکتر محمد مصدق تغییر نام داد.اما این تنها دلیل نیست که بتوان سال 96 را سال محمد مصدق دانست. در همین سال به دستور دولت محافظه کار آمریکا بخش دیگری از اسناد مربوط به کودتای 28 مرداد نیز آزاد شد تا برگی دیگر از تاریخ ایران و بیش از همه روایت کودتا ورق زده شود. اما امروز، روز تولد محمد مصدق است. مردی که نامش با هیچ تلاشی از تاریخ ایران کنده نخواهد شد. چه آن زمان که نامش روی تابلویی بر خیابانی نقش نبسته بود و چه حالا که یادمانش در ابن بابویه برزمین افتاده است. محمد مصدق به روايت خود در ۲۹ اردیبهشت ۱۲۶۱ یا براساس محتويات شناسنامه ۱۲۵۸درسنگلج تهران به دنیا آمد.درزمان قاجار او را میرزا محمدخان مصدق السلطنه مي‌شناختندوتاقبل از تصویب قانون منع استفاده از القاب با این عنوان شناخته می‌شد.او سیاستمدار،حقوق‌دان،نماینده هشت دوره مجلس شورای ملی ودودوره نخست وزیر ایران بود. محمدمصدق نخستین ایرانی دارنده مدرک دکتری رشته حقوق نیز هست. او در زمان انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی،اگر چه از حکومت قاجار مایوس بودامابا توجه به شناختي كه از رضا شاه داشت، پيش بيني مي كرد كه حکومتی برمبنای دیکتاتوری ایجاد می‌کند و به همين لحاظ با پادشاهي او مخالفت کرد و بعد از آن یکی از منتقدان سرسخت رضاشاه شد. در زمان حکومت رضاشاه، مصدق به زندان افتاد و مدتی را در تبعید گذراند. مصدق بعد از سقوط رضاشاه، از تبعید به عرصه سیاست بازگشت. او موفق شد در سال ۱۳۲۸ باهمکاری افرادی مانندشهيدسيدحسین فاطمی به تاسیس جبهه ملی ایران اقدام کند. جبهه ملی و در رأس آن‌ها مصدق، به پیشنهاد فاطمی برای شروع استعمارستیزی در ایران، ملی شدن صنعت نفت را درمجلس مطرح کردند.
شايددر دهه 1330 شمسي هيچ كس رانتوان یافت كه تا اين حد توسط عوامل انگليس و آمريكا عليه او مطلب نوشته باشند. آمريكايي ها بعدها و در جریان افشای اسناد کودتای 28 مرداداعتراف كرده اند كه براي اين امر هزينه گزافي پرداختند تا مردم را نسبت به دولت مصدق بدبين كنند يا ميان جريان هاي مذهبي با دولت فاصله بيندازند زيرا بسياري ازكشورها تحت تاثير مصدق ومبارزات او به ملي كردن ثروت ملي دست زدندوازاين طريق به استعمار لطمه وارد كردند.
مصدق در 29 اسفند 1329 و در نخستین قدم پس از دست یافتن به مقام نخست وزیری، نفت ایران را ملی کرد اما موضوعی که با توجه به بزرگی کار مصدق و یارانش برای ملی کردن صنعت نفت از آن می گذرند، این است که او نه فقط صنعت نفت بلکه شیلات کشور را نیز در 12 بهمن سال 1331 ملی اعلام کرد و گامی بزرگ برای دست یافتن ایرانیان به سرمایه های ملی خود برداشت. ایران در آن روزگار سرزمینی با منابع غنی و در عین حال دولت ها و حاکمیت و مردمی فقیر محسوب می شد. این واقعه که در راستای سیاست موازنه منفی دولت مصدق ارزیابی میشود،به ده ها سال غارت منابع ملی ایران در عرصه شیلات توسط همسایه شمالی این کشوریعنی روسیه تزاری و بعدها اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی خاتمه داد وسرانجام با پیگیری‌ها و مجاهدات برخی رجال ایران همچون میرزا احمدعلی خان سپهر(مورخ الدوله سپهر) که در این زمان ریاست هیات مدیره شرکت شیلات ایران و شوروی را عهده دار بودو همچنین با رشادت و پایمردی نخست وزیروقت ایران، یعنی دکتر محمد مصدق، در روز ۱۲ بهمن سال ۱۳۳۱ خورشیدی و پس از پایان موعد قانونی قرارداد مذکور، صنعت ماهی و شیلات ایران برای همیشه ملی اعلام شد. محمدمصدق نیز همچون بسیاری از سیاستمداران بری از خطا و اشتباه نبود اما حقیقت غیرقابل کتمان در مورد این پیرعرصه سیاست ایران ، علاقه مندی او به میهن و سرزمین ومردمانش بود.
تلاش های مصدق برای رسیدن این سرزمین به دموکراسی و آزادی درکنار تلاش‌هایش برای دستیابی ایران وایرانیان به منابع غنی کشورشان، همان موضوعی بود که بیش از همه موجب خشم دولت انگلستان و روسیه از وی شد. شاید به همین دلایل بود که دولت انگلستان که تا قبل ازملی شدن نفت،صاحب عمده نفت ایران بود، سعی در از میان برداشتن دولت محمد مصدق کرد؛
هر چند آرایش عجیب نیروهای جهانی را نیز در این میان نمی‌توان و نباید نادیده گرفت.
قدرت گرفتن کمونیست‌ها در جهان و همین طور اتفاقات بین دو کره خود عامل مهمی شد که دولت آمریکا نیز نه تنها در طرح کودتا در کنار انگلستان قرار بگیرد بلکه به یکی از اصلی‌ترین بازیگران و حتی طراح و مجری کودتا نیزتبدیل شود. اگر چه محمدرضاپهلوی بعدها همواره از کودتای بیست وهشتم مرداد با عنوان قیام مردمی و رستاخیر ملی ایران یاد می کرد اما حدود 50 سال پس از این کودتا بود که اسناد افشا شده از سوی سازمان سیا به روشنی نشان داد آنچه به عنوان قیام ملی از آن سخن می گفتند، اولین مدل از این کودتاهای انجام شده توسط سازمان سیا بود که بعدها نیز سعی کرد این مدل را در کشورهای دیگر جهان همچون شیلی نیز اجرا کند. اما حال ، آنچه پس از گذشت 65 سال از دکتر محمد مصدق برای ایرانیان باقی مانده است، چهره آزادیخواه، پرشور و استعمارستیزی بود که بر بسیاری از کشورهای خاورمیانه همچون مصر نیز تاثیر گذاشت.او نخستین دولتمرد خاورمیانه بودکه با اجرایی کردن اندیشه ملی شدن صنعت نفت،پرچم مبارزه اقتصادی با قدرت‌های استعماری را برافراشت. از این رو در کشورهای خاورمیانه از او به عنوان «زعیم‌الشرق» یاد می‌شد و حتی جمال عبدالناصر، خیابانی را در قاهره به نام محمد مصدق نام‌گذاري كرد که اکنون نیز به این نام خوانده میشود.در واقع مصدق، سرمشقی برای ملی گرایان خاورمیانه همچون جمال عبدالناصر بود. حال که از تولد محمد مصدق 136 سال گذشته، شاید بتوان به روشنی دریافت که نام او نه پس از گذشت قرنی از تولدش و نه حتی با همه آنچه تلاش شد که یادش از خاطره ها زدوده شود، از خاطر دوستداران این سرزمین پاک نخواهد شد. محمد مصدق در برهه های مختلف زندگی خویش همواره سعی کرد در راستای اعتلای وطن خود بکوشدو کاش ايران چنين سیاستمداري را برای فصول مختلف تاریخ خود داشت.
